Đoàn thuyền đánh cá – thơ Huy Cận

Bài thơ Đoàn thuyền đánh cá đã mô tả hình ảnh đẹp và tráng lệ, đồng thời thể hiện sự giao thoa giữa con người và thiên nhiên trong hoạt động lao động.

Tác phẩm còn lộ ra niềm vui và lòng tự hào của nhà thơ đối với đất nước và cuộc sống. Nó được giới thiệu trong chương trình Ngữ văn lớp 9.

Bài thơ: Đoàn thuyền đánh cá

Mặt trời xuống biển như hòn lửa
Sóng đã cài then, đêm sập cửa.
Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi,
Câu hát căng buồm cùng gió khơi.

Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng,
Cá thu biển Đông như đoàn thoi
Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng.
Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi!

Thuyền ta lái gió với buồm trăng
Lướt giữa mây cao với biển bằng,
Ra đậu dặm xa dò bụng biển,
Dàn đan thế trận lưới vây giăng.

Cá nhụ cá chim cùng cá đé,
Cá song lấp lánh đuốc đen hồng,
Cái đuôi em quẫy trăng vàng chóe,
Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long.

Ta hát bài ca gọi cá vào,
Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao,
Biển cho ta cá như lòng mẹ,
Nuôi lớn đời ta tự buổi nào.

Sao mờ, kéo lưới kịp trời sáng,
Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng,
Vảy bạc đuôi vàng loé rạng đông,
Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng.

Câu hát căng buồm với gió khơi,
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời.
Mặt trời đội biển nhô màu mới
Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi

I. Đôi nét về tác giả Huy Cận

Huy Cận (1919 – 2005), tên đầy đủ là Cù Huy Cận, sinh ra tại làng Ân Phú, huyện Hương Sơn (nay là xã Ân Phú, huyện Vũ Quang), tỉnh Hà Tĩnh. Ông là một trong những nhà thơ xuất sắc của phong trào Thơ mới và tham gia hoạt động cách mạng, giữ nhiều chức vụ cao trong Chính phủ Việt Nam, bao gồm Bộ trưởng Bộ canh nông đầu tiên, Thứ trưởng sau đó là Bộ trưởng Bộ Văn hóa nghệ thuật, Bộ trưởng Bộ Văn hóa Giáo dục…

Ông để lại một số tác phẩm văn học đáng chú ý bao gồm Lửa thiêng (thơ, 1940), Kinh cầu tự (văn xuôi triết lý, 1942), Vũ trụ ca (thơ, 1940 -1942), Trời mỗi ngày lại sáng (thơ, 1958), Đất nở hoa (thơ, 1960), Chiến trường gần đến chiến trường xa (thơ, 1973), Suy nghĩ về nghệ thuật (tiểu luận phê bình, 1980 – 1982)…

II. Giới thiệu về Đoàn thuyền đánh cá

1. Hoàn cảnh sáng tác

Vào giữa năm 1958, Huy Cận đã có một chuyến đi thực tế kéo dài tại vùng mỏ Quảng Ninh.

Từ chuyến đi này, hồn thơ của ông đã thực sự nảy nở trở lại và tràn đầy cảm hứng về thiên nhiên đất nước, về lao động và niềm vui trước cuộc sống. Trong thời gian đó, ông đã sáng tác bài thơ Đoàn thuyền đánh cá và đăng trong tập thơ “Trời mỗi ngày lại sáng” (1958).

2. Bố cục

Tác phẩm bao gồm ba phần:

• Phần 1 bắt đầu từ đầu đến câu “Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi!”, miêu tả khung cảnh đoàn thuyền đánh cá ra khơi.
• Phần 2 tiếp tục từ câu trên đến câu “Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng”, miêu tả khung cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển.
• Phần 3 là phần còn lại, miêu tả khung cảnh đoàn thuyền đánh cá khi trở về.

3. Thể thơ

Bài thơ Đoàn thuyền đánh cá được sáng tác theo thể thơ bảy chữ.

4. Ý nghĩa nhan đề

Ý nghĩa nhan đề số 1

Huy Cận đã có một chuyến đi thực tế dài ngày ở vùng mỏ Quảng Ninh giữa năm 1958, từ đó cảm hứng về thiên nhiên, lao động và niềm vui trước cuộc sống đã tràn đầy trong hồn thơ của ông. Trong thời gian đó, ông đã sáng tác bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá” và đăng trong tập thơ “Trời mỗi ngày lại sáng” (1958).

Trung tâm của bài thơ là hình ảnh “Đoàn thuyền đánh cá”, một tác phẩm mà Huy Cận đã vẽ lên bức tranh về vẻ đẹp tráng lệ của thiên nhiên, sự hài hòa giữa con người lao động và thiên nhiên. Từ đó, ông bộc lộ niềm vui và tự hào đối với quê hương, đất nước.

Ý nghĩa nhan đề số 2

Huy Cận là một trong những nhà thơ ưu tú thuộc phong trào Thơ mới. Bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá” là ví dụ điển hình cho phong cách thơ của Huy Cận. Tác phẩm được sáng tác vào giữa năm 1958, trong một chuyến đi thực tế kéo dài ở vùng mỏ Quảng Ninh. Nhờ chuyến đi này, hồn thơ của Huy Cận mới thực sự nảy nở trở lại và đầy cảm hứng về thiên nhiên đất nước, lao động và niềm vui trong cuộc sống.

Bài thơ đã được in trong tập thơ “Trời mỗi ngày lại sáng” (1958). Tiêu đề của bài thơ đã đưa ra nhiều ý nghĩa. Trước tiên, chúng ta có thể xác định hình ảnh trung tâm của bài thơ là đoàn thuyền đánh cá. Đây không chỉ là một con thuyền mà là rất nhiều con thuyền cùng ra khơi, làm công việc lao động quen thuộc với cuộc sống của họ – “đánh cá”. Thông qua hình ảnh này, nhà thơ muốn tôn vinh sự đoàn kết của nhân dân trong cuộc đấu tranh xây dựng chủ nghĩa xã hội. Đồng thời, bài thơ cũng ca ngợi vẻ đẹp phong phú của thiên nhiên Việt Nam, thể hiện tình yêu sâu đậm đối với quê hương, đất nước.

5. Mạch cảm xúc

Bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá” được xây dựng theo thứ tự thời gian, bắt đầu từ lúc đoàn thuyền khởi hành (hoàng hôn) và kết thúc khi đoàn thuyền trở về (bình minh). Tất cả tác phẩm mang đậm tinh thần vui tươi, hạnh phúc của cuộc sống lao động trong thời kỳ đổi mới.

6. Nội dung

Bài thơ Đoàn thuyền đánh cá đã miêu tả một cách tuyệt vời hình ảnh tráng lệ và đẹp đẽ của thiên nhiên cùng sự hài hòa giữa con người lao động và môi trường tự nhiên. Tác giả đã tỏ ra rất tự hào và vui mừng trước đất nước và cuộc sống thông qua tác phẩm này.

7. Nghệ thuật

• Hình ảnh liên tưởng, tưởng tượng độc đáo, phong phú.
• Âm hưởng khỏe khoắn, hào hùng, lạc quan.
• Sử dụng các biện pháp tu từ: so sánh, nhân hóa, ẩn dụ…

III. Dàn ý phân tích Đoàn thuyền đánh cá

(1) Mở bài

Giới thiệu về tác giả Huy Cận, bài thơ Đoàn thuyền đánh cá.

(2) Thân bài

a. Khung cảnh đoàn thuyền đánh cá ra khơi

* Khổ thơ thứ nhất:

Hai câu đầu: Hình ảnh thiên nhiên trên biển lúc hoàng hôn.

So sánh “mặt trời xuống biển” với “hòn lửa”: màu sắc đỏ rực và hình dạng tròn đầy của mặt trời – gơi thời gian của hoàng hôn.

Nhân hóa “Sóng đã cài then, đêm sập cửa”: không gian đại dương là một căn nhà rộng lớn, ở đó màn đêm là cánh cửa, sóng biển chính là then cài.

>>> Thiên nhiên bắt đầu thời gian nghỉ ngơi, hưởng thụ trạng thái bình yên.

Hai câu sau: Hình ảnh đoàn thuyền đánh cá lúc ra khơi.

“Đoàn thuyền”: không chỉ là một con thuyền, mà là cả một đoàn – một tập thể đông đảo cùng nhau ra khơi.

“lại ra khơi”: cho thấy đây là công việc đã quá quen thuộc với họ.

“Câu hát căng buồm”: hình ảnh những người lao động cùng nhau cất vang tiếng hát, tạo ra một nguồn sức mạnh như gió đẩy con thuyền ra khơi.

>>> Khi vạn vật bắt đầu nghỉ ngơi, những người ngư dân mới bắt đầu hành trình lao động của mình.

* Khổ thơ thứ hai: Nội dung câu hát của những người dân miền biển.

• “cá bạc, cá thu”: gợi sự trù phú, giàu có của biển cá, đại dương.
• “biển Đông lặng”: mong muốn biển yên bình để công việc đánh cá diễn ra thuận lợi.
• “cá thu biển Đông như đoàn thoi”: từng đàn cá lao trên mặt nước nhiều đến nỗi giống như con thoi.
• Chúng “đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng”: biện pháp nhân hóa tạo ra nhiều màu sắc chuyển động.
• Câu thơ cuối cùng “Đến dệt lưới ta đoàn cá ơi”: vừa là lời kêu gọi, vừa là mong ước của những người ngư dân về một vụ cá bội thu.

b. Khung cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển

* Khổ thơ thứ ba: Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển.

• Nghệ thuật ẩn dụ “thuyền ta lái gió với buồm trăng”: thiên nhiên, con người dường như hòa hợp lại làm một.
• Nghệ thuật phóng đại “lướt giữa mây cao với biển bằng”: con thuyền giống như một tấm ván khổng lồ đang lướt giữa không gian bao la, rộng lớn – tầm vóc vũ trụ.
• Công việc lao động diễn ra ngay trong đêm: Ra đậu dặm xa dò bụng biển – mặc dù trong đêm tối, ngư dân vẫn miệt mài với công việc đánh cá của mình.
• “Dàn đan thế trận lưới vây giăng”: Đánh cá dường như trở thành đánh trận, mà con người phải sử dụng mưu trí tạo ra thế trận để đánh bại thiên nhiên.

* Khổ 4: Cảnh biển vào ban đêm

• Huy Cận đã liệt kê ra một loạt các loài cá quý hiếm của biển cả: cá nhụ, cá chim, cá đé, cá song – cho thấy sự giàu có của biển cả.
• Hình ảnh “lấp lánh đuốc đen hồng” gợi ra màu sắc của loài ca song.
• “Cái đuôi em quẫy trăng vàng chóe”: ánh trăng in bóng dưới mặt biển, những con cá quẫy đuôi làm sóng sánh ánh trăng vàng.
• “Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long”: màn đêm giống như một sinh mệnh, có sự sống.

* Khổ 5: Tinh thần lao động của người dân chài

• Công việc lao động nặng nhọc bỗng trở nên vui tươi hơn nhờ lời ca, tiếng hát.
• Sự biết ơn dành cho biển cả: “biển cho ta cá như lòng mẹ” – biển êm đềm, nuôi lớn biết bao người dân miền biển.

* Khổ 6: Cảnh thu hoạch cá

• Khi kéo lưới cũng là lúc trời vừa hửng sáng – lao động suốt đêm nhưng vẫn không biết mệt mỏi.
• Hình ảnh “tay kéo xoăn tay chùm cá nặng”: Hình ảnh những cánh tay khỏe mạnh đang kéo những chiếc lưới đầy cá – thành quả lao động của người dân chài.
• “Vẩy bạc đuôi vàng lóe rạng đông”: khi công việc thu hoạch cá vừa xong cũng là lúc vừa rạng đông.

c. Khung cảnh đoàn thuyền đánh cá lúc trở về

• “Câu hát căng buồm với gió khơi”: người dân lại cất cao lời ca tiếng hát, nhưng đó là những câu hát về một vụ mùa bội thu.
• “Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời”: đoàn thuyết đang lướt sóng trở về giống như đang chạy đua với thời gian.
• “Mặt trời đội biển nhô màu mới”: hy vọng về một cuộc sống ấm no, đầy đủ.
• “Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi”: niềm tin hướng về cuộc sống tương lai tốt đẹp.

(3) Kết bài

Khẳng định lại giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ Đoàn thuyền đánh cá.

Nguồn tham khảo: Tiểu Hy (download.vn)